» سیم و کابل » استاندارد رنگ سیم های برق در ایران

استاندارد رنگ سیم های برق در ایران

آیا تا به حال به رنگ کابل‌ها و سیم‌های مختلف توجه کرده‌اید؟ تنوع رنگ در سیم‌ها بسیار زیاد است و سیم ها را در رنگ‌های مختلف مشاهده کرده‌ایم. اما آیا این تفاوت رنگ تنها جنبه زیبایی دارد و بدون دلیل خاصی است؟ در واقع سیم‌هایی که در ساختمان‌ها و مکان‌های مختلف می‌بینیم، هرکدام براساس استاندارد رنگی خاص خود تولید شده‌اند. به عبارت ساده‌تر رنگ سیم مشخص می‌کند که آن سیم چه وظیفه‌ای دارد و چه عملکردی از خود نشان می‌هد. برای اینکه بتوانید استفاده درستی از سیم‌ها داشته و ایمنی خود و اعضای خانواده‌تان را فراهم کنید، باید با استاندارد رنگ سیم‌ها در دنیای برق آشنایی داشته باشید. به دنبال این موضوع قصد داریم در ادامه به بررسی صفر تا صد رنگ سیم‌های برق در ایران بپردازیم. همراه ما باشید.

استاندارد رنگ سیم های برق در ایران

کابل‌ها دارای استانداردهای رنگ‌بندی مختلفی هستند که این رنگ‌بندی‌ها در کاربردهای متفاوت استفاده می‌شوند. از رایج‌ترین استانداردهای رنگ سیم‌های برق در ایران باید به موارد زیر اشاره کنیم:

استاندارد رنگ‌بندی کابل‌های برق
استاندارد رنگ‌بندی کابل‌های شبکه
استاندارد رنگ‌بندی کابل‌های صوتی و تصویری
استاندارد رنگ‌بندی کابل‌های صنعتی

هرکدام از این موارد استانداردهای مختلفی دارند و که در ادامه شما را به طور گسترده با آنها آشنا می‌کنیم.

استاندارد رنگ بندی کابل‌های برق

رنگ‌بندی کابل‌های برق در ایران مطابق با استاندارد ملی ایران یعنی ISIRI 607 تنظیم می‌شوند. براساس این استاندارد معنی رنگ سیم برق را برحسب کاربردش تعیین می‌کنند. جالب است بدانید این استاندارد براساس استاندارد IE 60227 مشخص می‌شود و از آن پیروی می‌کند.

به صورت کلی رنگ‌بندی سیم‌های براساس استاندارد ISIRI 207 به شرح زیر هستند:

سیم فاز: سیاه، قهوه‌ای، قرمز، نارنجی، بنفش. این سیم وظیفه دارد جریان برق را از منبع به مصرف‌کننده انتقال دهد.
سیم نول: آبی. این سیم خلاف سیم فاز عمل می‌کند و جریان برق را از مصرف‌کننده به منبع برمی‌گرداند.
سیم ارت: سبز با نوار زرد. وظیفه سیم ارت محافظت از افراد در برابر شوک الکتریکی و برق گرفتگی است.

همانطور که گفتیم سیم ارت در اکثر مواقع سبز رنگ با نوار زرد است. اما در این بین استثناهایی نیز وجود دارد و ممکن است از رنگ‌های دیگری برای این سیم استفاده شود. برای مثال در کابل‌های سه‌سیمه، سیم ارت معمولا با رنگ خاکستری مشخص می‌شود. اما دو سیم دیگر بدون تغییر هستند و رنگ آنها برحسب اطلاعاتی که بالاتر توضیح دادیم تعیین می‌شود.

استاندارد رنگ بندی کابل‌های شبکه

استاندارد رنگ‌بندی کابل‌های شبکه (کابل‌های اترنت) معمولاً بر اساس دو استاندارد اصلی تنظیم می‌شود: T568Aو T568B . این استانداردها نحوه‌ی ترتیب قرارگیری سیم‌ها در سوکت‌های RJ45را تعریف می‌کنند. استاندارد T568A یکی از دو استاندارد رایجی است که برای متصل کردن تجهیزات به شبکه مثل کامپیوتر، روتر، سوئیچ و مودم مورد استفاده قرار می‌گیرد. این استاندارد اولین بار در سال 1995 معرفی شده و تا به امروز به صورت گسترده در شبکه‌های کامپیوتری استفاده می‌شود. در ادامه شما را با رنگ‌بندی سیم‌های این دو استاندارد آشنا می‌کنیم.

ترتیب استاندارد رنگ سیم های برق در ایران بر اساس استاندارد T568A:

سفید/سبز
سبز
سفید/نارنجی
آبی
سفید/آبی
نارنجی
سفید/قهوه‌ای
قهوه‌ای

ترتیب رنگ‌بندی بر اساس استاندارد T568B:

سفید/نارنجی
نارنجی
سفید/سبز
آبی
سفید/آبی
سبز
سفید/قهوه‌ای
قهوه‌ای

تفاوت بین استانداردهای T568A و T568B

در استاندارد T568A ، زوج سبز به پین‌های 1 و 2 و زوج نارنجی به پین‌های 3 و 6 وصل می‌شوند.
در استاندارد T568B، زوج نارنجی به پین‌های 1 و 2 و زوج سبز به پین‌های 3 و 6 وصل می‌شوند.

هردو استاندارد استفاده گسترده‌ای دارند اما می‌توان گفت استاندارد T568B در کاربردهای تجاری عملکرد رایج‌تر و بهتری دارد. این در حالی است که T568A در مناطق و کاربردهای خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

استاندارد رنگ بندی کابل‌های صوتی و تصویری

از استاندارد رنگ‌بندی کابل‌های صوتی و تصویری برای شناسایی و تشخیص عملکرد سیم‌های متصل به آنها استفاده می‌شود. با کمک این موضوع متخصصان این حرفه به راحتی می‌توانند سیم‌های مختلف را شناسایی کرده و از اتصال اشتباه و نادرست سیم‌ها جلوگیری کنند. از رنگ‌های مخلتفی در سیم‌های صوتی و تصویری استفاده می‌شود که از رایج‌ترین آنها باید به قرمز و آبی اشاره کنیم.

استاندارد رنگ‌بندی کابل‌های صوتی

همانطور که بالاتر ذکر کردیم از رنگ‌های متفاوتی برای سیم‌های صوتی استفاده می‌شود که برحسب استانداردهای بخصوص این رنگ‌بندی برای هر سیم اجرا می‌شود. در ادامه رنگ‌بندی کامل سیم‌های صوتی و تصویری و استاندارد رنگ سیم فاز و نول را برایتان توضیح می‌دهیم.

قرمز: کانال راست
سیاه: کانال چپ
سفید: کانال راست
سبز: کانال چپ
آبی: کانال راست
قهوه‌ای: کانال چپ

استاندارد رنگ سیم های برق در ایران (کابل‌های صوتی و تصویری) موضوع بسیار مهمی است که به جلوگیری از اتصال اشتباه سیم‌ها کمک زیادی می‌کند و باعث کاهش خطر خرابی و نقص تجهیزات می‌شود.

استاندارد رنگ بندی کابل های صنعتی

از استاندارد رنگ‌بندی کابل‌های صنعتی برای شناسایی بهتر و راحت‌تر سیم‌های صنعتی استفاده می‌شود. با کمک این استانداردها مهندسان این حرفه می‌توانند به راحتی سیم‌های مختلف را شناسایی کرده و از اتصال اشتباه آنها جلوگیری کنند. این استاندارد در سراسر جهان استفاده می‌شود و تقریبا یکسان است. البته باید اشاره کنیم که در برخی استانداردها، تفاوت‌های جزئی نیز وجود دارد.

رنگ سیم فاز و نول و ارت

در ایران نیز استاندارد رنگ بندی سیم برق به‌طور کلی مطابق با استانداردهای جهانی و دستورالعمل‌های ملی تعیین می‌شود. دلیل استفاده از رنگ‌های مختلف برای سیم‌ها، تشخیص وظایف و کاربردهای مختلف آن‌ها در مدار برق است. استاندارد ملی ایران ISIRI بر مبنای استانداردهای بین‌المللیIECتنظیم شده است. در ادامه رنگ‌بندی سیم‌های برق برای نصب‌های تک‌فاز و سه‌فاز را به طور کلی برایتان توضیح می‌دهیم.

رنگبندی سیستم تک‌فاز

فاز L : رنگ قهوه‌ای یا مشکی.
نول N : رنگ آبی روشن.
سیم زمین (PE): رنگ سبز و زرد خطوط سبز و زرد ترکیبی.

سیستم سه‌فاز

فاز اولL1 : رنگ قهوه‌ای.
فاز دوم L2 : رنگ مشکی.
فاز سوم L3 : رنگ خاکستری.
نول N : رنگ آبی روشن.
سیم زمین (ارت) PE : رنگ سبز و زرد.

این رنگ‌بندی‌ها به افراد کمک می‌کند که هنگام نصب و تعمیرات به راحتی سیم‌های مختلف را شناسایی کرده و با اطمینان بیشتری به کار خود ادامه دهند.

رنگ سیم ارت در وسایل برقی

در وسایل برقی، سیم ارت زمین طبق استانداردهای بین‌المللی و ملی باید دارای رنگ سبز و زرد خطوط ترکیبی سبز و زرد باشد. این ترکیب رنگ در تمام سیم‌های ارت به چشم می‌خورد و برای شناسایی آن استفاده می‌شود. هدف سیم ارت اطمینان از تخلیه جریان‌های الکتریکی اضافی به زمین برای جلوگیری از خطرارتی چون برق‌گرفتگی یا خرابی وسایل برقی است.

سیم ارت نقش حیاتی در ایمنی وسایل برقی دارد و اتصال صحیح آن به شاسی فلزی یا بدنه دستگاه‌های برقی بسیار حائز اهمیت است. با انجام این کار اگر هرگونه نشت جریان یا نقص فنی به وجود آید، جریان اضافی به زمین منتقل شده و از هرگونه خطر احتمالی جلوگیری می‌شود.

استاندارد رنگ بندی کابل های صنعتی

رنگ سیم های برق ساختمان

با رنگ‌بندی سیم‌ها در سیم‌کشی ساختمان‌، به راحتی می‌توان وظایف و کاربردهای مختلف هر سیم را شناسایی کرد. این رنگ‌بندی‌های سیم افشان مطابق با استانداردهای ملی ایرانISIRIو استانداردهای بین‌المللی IEC تنظیم شده‌اند. به طور کلی رنگ سیم‌ها در مدارهای تک‌فاز و سه‌فاز ساختمان به شرح زیر است:

سیم‌کشی مدار تک‌فاز

فاز L : رنگ قهوه‌ای یا مشکی. کاربرد این سیم در انتقال برق از منبع به مصرف‌کننده است.
نول N : رنگ آبی روشن. وظیفه سیم نول بازگرداندن جریان برگشتی از بار به منبع است.
ارت زمین PE : رنگ سبز و زرد خطوط ترکیبی. سیم ارت برای ایمنی و اتصال به زمین استفاده می‌شود تا در صورت هرگونه نشت یا نقص برق، جریان به زمین منتقل شده و از خطرات احتمالی جلوگیری شود.

سیم کشی مدار سه‌فاز

فاز اول L1 : قهوه‌ای
فاز دوم L2 : مشکی
فاز سوم L3 : خاکستری
نول N : آبی روشن.
ارت (زمین) PE : سبز و زرد.

این رنگ‌بندی‌ها به جلوگیری از اشتباهات در سیم‌کشی و ارتقای ایمنی کمک زیادی می‌کنند و باعث سهولت نصب و تعمیرات می‌شود.

رنگ سیم مثبت و منفی

در سیستم‌های الکتریکی که از جریان مستقیم (DC) استفاده می‌کنند، مثل مدارهای باتری یا سیستم‌های الکترونیکی، برای نشان دادن قطب‌های مثبت و منفی از سیم‌هایی با رنگ مخصوص استفاده می‌کنند. رنگ‌بندی سیم‌ها در این سیستم‌ها به شکل زیر است:

سیم مثبت (+) : قرمز. سیم مثبت برای انتقال جریان از منبع به بار استفاده می‌شود.

سیم منفی (-) : مشکی. کاربرد سیم منفی برای برگشت جریان از بار به منبع است.

سیم زمین (ارت) : استفاده از سیم ارت در برخی سیستم‌های (DC)مثل سیستم‌های خودرویی یا صنعتی به چشم می‌خورد که معمولاً با رنگ سبز یا سبز و زرد مشخص می‌شود.

این رنگ‌بندی‌ها در سیستم‌های جریان مستقیم همیشه یکسان است تا از اتصال اشتباه قطب‌ها و بروز مشکلات فنی و ایمنی جلوگیری کند.

رنگ سیم ارت در کابل سه رشته

در کابل افشان سه‌رشته‌ای، رنگ سیم‌ها به‌طور استاندارد و مشخص برای شناسایی صحیح و ایمن به‌کار می‌رود. به عبارتی رنگ سیم ارت در کابل سه رشته همیشه یسکان است تا از تشخیص اشتباه آن جلوگیری شود. در این نوع کابل‌ها، رنگ‌بندی معمولاً به شکل زیر است:

سیم فاز L : قهوه‌ای یا مشکی یا خاکستری. در کابل‌های سه‌رشته‌ای برای سیم فاز معمولاً یکی از این رنگ‌ها استفاده می‌شود. برخی استانداردهای دیگر نیز وجود دارد که در آن ممکن است سه رنگ مختلف برای فازهای متفاوت استفاده شود.
سیم نول N : آبی روشن. همانطور که بالاتر هم اشاره کردیم از سیم نول برای برگشت جریان به منبع استفاده می‌شود.
سیم ارت زمین PE : سبز و زرد، خطوط ترکیبی. کاربرد سیم ارت در ایمنی و تخلیه جریان‌های اضافی به زمین است.

سیم قهوه‌ای فاز است یا نول؟

در کابل‌های برق، شناسایی صحیح رنگ سیم‌ها برای اطلاع از کاربرد و وظایف آنها بسیار مهم است. به‌طور معمول سیم قهوه‌ای در سیستم‌های تک‌فاز و سه‌فاز به‌عنوان سیم فاز استفاده می‌شود. وظیفه سیم فاز انتقال جریان برق از منبع به مصرف‌کننده است.

سیم نول معمولاً با رنگ آبی روشن مشخص می‌شود. کاربرد این سیم برگشت جریان به منبع است و به نحوی تکمیل‌کننده مدار برق هم می‌باشد. در نتیجه اگر با سیمی به رنگ قهوه‌ای مواجه شدید، یعنی آن سیم فاز است و باید با احتیاط و دقت آن را متصل کنید.

ناگفته نماند که در برخی سیستم‌ها سیم فاز می‌تواند با رنگ‌هایی چون قرمز، سیاه، نارنجی یا بنفش نیز ظاهر شود. همچنین در کابل‌های سه سیمه، ممکن است رنگ سیم فاز سفید و یا خاکستری نیز باشد. پس به این موضوع هم توجه داشته باشید.

رنگ سیم ارت دوشاخه

رنگ سیم ارت در دوشاخه‌ها معمولاً به صورت استاندارد سبز یا سبز با نوار زرد است. این رنگ برای تشخیص سیم ارت که وظیفه هدایت جریان اضافی به زمین را دارد، استفاده می‌شود. البته ممکن است در استانداردهای مختلف تغییرات جزئی وجود داشته باشد، اما معمولا در تجهیزات الکتریکی از این رنگ‌ها برای سیم ارت استفاده می‌شود.

استاندارد رنگ سیم‌های افشان

برای سیم‌های افشان نیز استاندارد رنگ‌بندی خاصی وجود دارد که بتوان با توجه به آن کاربرد و وظیفه هر سیم را تشخیص داد. استاندارد رنگ‌بندی سیم‌های افشان (بخصوص در سیستم‌های الکتریکی و کابل‌کشی) معمولاً به شکل زیر است:

سیم فاز (L) : با رنگ‌های قهوه‌ای، مشکی یا قرمز مشخص می‌شود. این رنگ‌ها معمولاً برای سیم‌های فاز به کار می‌روند.
سیم نول (N) : به رنگ آبی روشن. سیم نول که وظیفه برگشت جریان الکتریکی به منبع را برعهده دارد، معمولا با رنگ آبی روشن مشخص می‌شود.
سیم ارت (زمین): سبز و زرد رنگ است. این سیم معمولاً سبز با نواری زرد رنگ است که برای محافظت از افراد در برابر برق‌گرفتگی و هدایت جریان اضافی به زمین استفاده می‌شود.

این استانداردها به‌ویژه در سیستم‌های الکتریکی خانگی و صنعتی رعایت می‌شوند تا از اشتباهات در اتصال سیم‌ها و خطرات ناشی از جریان اشتباه برق جلوگیری کنند.

اهمیت اطلاع از استاندارد رنگبندی سیم

چرا باید درباره رنگ سیم‌های برق اطلاعات داشته باشیم؟ اگر مدام با سیم‌ها و کابل‌های برق سروکار دارید، داشتن اطلاعات درباره رنگ سیم‌ها در سیستم‌های الکتریکی و الکترونیکی موضوع حیاتی برای شماست که باید توجه کافی به آن داشته باشید. با شناختن این رنگ‌ها خطرات نصب اشتباه و انفجار برق به حداقل می‌رسد و می‌توان با خیال راحت به سیم کشی برق پرداخت. به طور کلی دلایل اصلی برای این امر عبارت‌اند از:

ایمنی: رنگ‌های متفاوت سیم‌ها به شناسایی وظایف مختلف هر سیم کمک می‌کند. مثلاً سیم‌های فاز، نول، و زمین (ارت) هر کدام رنگ مشخصی دارند و هرگونه اشتباه در اتصال آنها ممکن است منجر به برق‌گرفتگی یا خرابی تجهیزات شود. حتی ممکن است در بدترین حالت با موضوع انفجار برق روبه رو شوید. در نتیجه آگاهی از رنگ‌بندی استاندارد، باعث کاهش خطرات ناشی از اتصالات اشتباه می‌شود.
استانداردسازی: در بسیاری از کشورها و صنایع، رنگ‌بندی سیم‌ها بر اساس استانداردهای مشخصی تعیین شده‌اند که مهمولا برحسب استانداردهای IEC یا NEC هستند. این استانداردها باعث می‌شوند تمام تکنسین‌ها و مهندسان به یک زبان مشترک صحبت کنند و خطرات احتمالی به حداقل برسد.
عیب‌یابی و تعمیرات سریع‌تر: وقتی که اطلاعات کافی درباره رنگ‌بندی سیم‌ها داشته باشیم، می‌توانیم در زمان بروز مشکل، عیب‌یابی و تعمیرات آنها را در کمترین زمان و با دقت بیشتری انجام دهیم. با کمک رنگ‌بندی سیم‌ها می‌توان به راحتی فهمید که هر سیم چه وظیفه‌ای دارد.
پیشگیری از آسیب به تجهیزات: اتصال اشتباه سیم‌ها می‌تواند باعث خرابی تجهیزات برقی و اختلال در آنها شود. شناخت دقیق از رنگ‌بندی سیم‌ها کمک می‌کند تا از آسیب‌های احتمالی به تجهیزات بخصوص وسایل گران‌قیمت جلوگیری شود.
کارایی بهتر در نصب و راه‌اندازی: هنگام نصب سیستم‌های برقی، دانستن رنگ‌بندی سیم‌ها نصب و راه‌اندازی را ساده‌تر و سریع‌تر می‌کند. این موضوع بخصوص در سیستم‌های پیچیده که تعداد سیم‌ها زیاد است می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.

سخن پایانی

توجه به استاندارد رنگ سیم های برق در ایران مسئله بسیار مهمی است که باید حتما به آن توجه کنید تا هیچگونه اتصال اشتباهی در تجهیزات مخلتف صورت نگیرد. در این مقاله شما را با استاندارد رنگ سیم‌ها و کابل‌ها در زمینه‌های مختلف آشنا کردیم و اطلاعاتی را درباره رنگ‌بندی آنها در اختیار شما قرار دادیم. با توجه به این مطالب می‌توانید به راحتی انواع سیم‌ را برحسب رنگ‌بندی آنها شناسایی کنید.

امیدواریم با مطالعه این مقاله به پاسخ سوالات خود رسیده باشید.